Sử dụng phân bón trong mối quan hệ với sản xuất lương thực, bảo vệ môi truờng và giảm phát thải khí nhà kính

SỬ DỤNG PHÂN BÓN TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI SẢN XUẤT LƯƠNG THỰC, BẢO VỆ MÔI TRUỜNG VÀ GIẢM PHÁT THẢI KHÍ NHÀ KÍNH[1]

Phạm Quang Hà[2], Nguyễn Văn Bộ[3]

 

Áp lực thâm canh trong sản xuất nông nghiệp ngày càng cao. Luợng phân bón hoá học được sử dụng ở Việt Nam đã đạt 260-300 đơn vị NPK cho mỗi ha một năm. Lượng phân bón nhập khẩu và sản xuất với hàng ngàn chủng loại với chất lượng phân bón hết sức khác nhau. Giá trị hàng hoá phân bón đã lên đến gần 2 tỷ đô la, đó là chưa kể các loại phân bón có nguồn gốc hữu cơ. Tuy vậy hiệu lực sử dụng phân bón vẫn còn rất thấp. Kết quả các nghiên cứu cho thấy, mỗi năm có từ 40-60% lượng phân bón đã mất đi trong các hệ thống canh tác, không những gây lãng phí mà còn làm ô nhiễm môi trường, tăng phát thải khí nhà kính. Mức lãng phí phân bón đã lên đến nhiều trăm triệu đô la Mỹ mỗi năm. Rõ ràng rất cần có các nghiên cứu để nâng cao hiệu lực phân bón  không những chỉ cho cây lúa mà con cho tất cả các cây trồng chính khác (rau, hoa, cây ăn quả, cà phê, cây công nghiệp…). Mặt khác các kết quả nghiên cứu cũng cho thấy rằng sản xuất nông nghiệp nói chung và trồng trọt nói riêng cũng gây ra phát thải khí nhà kính (KNK). Phát thải KNK từ canh tác lúa nước chiếm tỷ trọng cao nhất do phát thải CH₄ từ quá trình phân giải chất hữu cơ trong điều kiện yếm khí. Báo cáo kết quả kiểm kê KNK (2010) ở Việt Nam cho thấy chỉ riêng canh tác lúa nước đã phát thải 1,78 triệu tấn CH₄, tương đương 37,43 triệu tấn CO₂e, chiếm 69,42% tổng lượng phát thải KNK của ngành trồng trọt; và 57,5% tổng lượng KNK phát thải của ngành nông nghiệp, tương đương 26,1% tổng lượng phát thải KNK quốc gia. Trong sản xuất trồng trọt, chế độ nước và sử dụng phân bón có ảnh hưởng rất lớn đến mức phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí N₂O và CH₄. Những giải pháp được nhắc đến nhiều và khả thi nhất là tiết kiệm phân bón bằng cách giảm ngay lượng phân hoá học từ 10 đến 15%, bón phân cân đối và sử dụng hài hoà các nguồn phân bón khác nhau, kể cả vô cơ và hữu cơ; tái sử dụng rơm rạ và tưới tiết kiệm nước và sử dụng các biện pháp tưới tiêu xen kẽ và nhiều biện pháp kỹ thuật tiềm năng khác.

Từ khóa: Sử dụng phân bón, hiệu lực thấp, ô nhiễm, tiết kiệm, giảm phát thải khí nhà kính.